Tag: Kuchnia staropolska

Chrust, 1896 r.

Kategorie Kaligrafia, Miniatury, Przepisy, SłodkościPosted on

łac. carnem levare – mięso usuwać

Za złotą maską zachodzącego słońca, w tanecznym rytmie falują słomkowe kreacje małych chrustów. Obsypaną pudrem słodycz ogrzewają ciepłe promienie przed ostatnim piruetem.

Składniki

  • 1/2 l mąki (500 g; 4 szklanki)
  • 6 żółtek
  • 6 dużych łyżek kwaśnej śmietany (150 g; 1/2 szklanki)
  • 2 łyżki rumu
  • cukier puder do posypania
  • 1 kg smalcu do smażenia
  1. Na stolnicę wysyp mąkę, zrób dołek do którego wbij żółtka i wlej rum. Zagarniając mąkę od brzegów do środka wlewaj po trochu śmietanę. Zagnieć ciasto do momentu, aż będzie elastyczne.
  2. Następnie posypując mąką, wybijaj ciasto silnie wałkiem, aż na powierzchni zaczną tworzyć się pęcherzyki.
  3. Przykryj ciasto ściereczką i odstaw na godzinę.
  4. W płaskim, szerokim rondlu rozgrzej na niezbyt silnym ogniu smalec.
  5. Z ciasta odkrój niewielki kawałek i podsypując go mąką rozwałkuj na cienki placek, który następnie pokrój w paski o szerokości ok. 2 cm i długości ok. 10 cm. W środku każdego paska zrób nacięcie i przeciągnij przez nie jeden koniec. Uformowany chrust nie powinien długo czekać na smażenie, gdyż może nasiąknąć tłuszczem. Dlatego najlepiej usmaż jedną porcję i dopiero wtedy przygotuj kolejną; chyba, że masz pomocnika.
  6. Kiedy smalec się rozgrzeje (włóż do smalcu kawałek ciasta – jak od razu wypływa na wierzch i niezbyt gwałtownie się rumieni – tłuszcz ma właściwą temperaturę) , kładź do rondla kilka sztuk chrustu i smaż na kolor słomkowy. Usmażony chrust przełóż na tackę wyłożoną papierem kuchennym do osączenia.
  7. Ciepły chrust posyp przez sitko cukrem pudrem. Można też wymieszać cukier puder z cukrem wanilinowym.
karnawał, mięso usuwać, carnevale, zapusty, chrust, kaligrafia literacka, kaligrafia małopolska
karnawał, mięso usuwać, zapusty, kaligrafia kulinarna
karnawał, zapusty, kaligrafia karnawałowa
chrustek, faworki, ucho kota, sprawdzony przepis na chrust, staropolski przepis na chrust, staropolskie potrawy
karnawał, zapusty, inicjał C

Literatura

M. Bogacka, Powszechna kuchnia swojska, Nowy Sącz 1896 r.

Kuchnia polska, przepisy dawne i nowe, red. E. Wieteska, Warszawa, 1997 r.

Szarlotka w grzankach, 1898 r.

Kategorie Kaligrafia, Przepisy, SłodkościPosted on

„Bo jak nie teraz to kiedy?! (…)
Z życia, Jolciu, trzeba brać pełnymi garściami (…) bo inaczej człowiek żałuje, że tego nie zrobił, tamtego nie zobaczył, czegoś nie spróbował, gdzieś nie był (…) życiu trzeba dać szansę (…)”. Justyna Szymańska, Miłosna szarlotka.

Prosta życiowa prawda, tak samo jak prosta, zachwycająca delikatną urodą szarlotka. Zacznijmy od skromnego ucztowania, a może nabierzemy sił na coś więcej…

Składniki na foremkę 20×24 cm

  • 5-6 bułek – pokroiłam 5 bułek domowych o łącznej wadze 440 g
  • 160 g roztopionego masła
  • 3 średniej wielkości jabłka
  • 10 łyżek konfitury rabarbarowej (na konfiturę użyłam 780 g rabarbaru, 230 g cukru, 1/3 szklanki wody, skórkę startą z połowy cytryny – składniki gotowałam ok. 40 minut, a następnie zblendowałam). Po przełożeniu konfitury na grzanki zostało mi jeszcze ok. 1 szklanki konfitury. Jeżeli chcesz zrobić zapasy zimowe, użyj na 1 kg rabarbaru 300 g cukru. W ten sposób otrzymasz dodatkowo 2-3 małe słoiczki pysznej konfitury.
  • 30 g bułki tartej

Przygotowanie

1. Połowę bułek namocz w roztopionym maśle i przełóż do wysmarowanego masłem rondelka.
2. Na bułkę połóż poszatkowane jabłka a następnie konfiturę z rabarbaru.
3. Na konfiturze ułóż kolejną warstwę namoczonych w maśle bułek.
4. Grzanki posyp bułką tartą.
5. Szarlotkę piecz w temperaturze 170°C ok. 70 minut. Grzanki mają być rumiane.
Szarlotka najlepsza jest na ciepło, a w towarzystwie gałki lodów nabierze dodatkowych odcieni smakowych.

miłosna szarlotka, szarlotka na grzankach, prosty przepis na szarlotkę, staropolski przepis na szarlotkę, szarlotka z jabłkami i rabarbarem, pomysł na szarlotkę, szarlotka kaligrafiamiłosna szarlotka, kaligrafia szarlotka, kaligrafia średniowieczna, kaligrafia małopolskaszarlotka staropolska, szarlotka na grzankach, prosta szarlotka
kaligrafia małopolska, kaligrafia średniowieczna, kaligrafia miłosna szarlotkaszarlotka staropolska, stary przepis na szarlotkę, szarlotka na grzankachPomysł na szarlotkę inspirowany jest przepisami L. Ćwierczakiewicz, 365 obiadów, Warszawa 1898 r.

Obermus, 1682 r.

Kategorie Kaligrafia, Miniatury, Przepisy, SłodkościPosted on

„Weźmij ochędożonych migdałów, utłucz dobrze w moździerzu i cukru z potrzebę, to dobrze zmieszawszy, rozpuść winem gęsto, jako kasza. Wylej na półmisek, a potrząsnąwszy cynamonem, wsadź do pieca wolnego, a gdy upieczesz, pocukruj, a daj na stół”.
Obermus – niegdyś był wyrafinowanym smakołykiem goszczącym na stołach magnackich i szlacheckich.
Poszukiwacze tradycyjnych i unikalnych potraw odnajdą w tej recepturze wyrazistą duszę kuchni staropolskiej, pełnej aromatów i zaskakujących kompozycji smakowych.

Składniki

  • 300 g migdałów
  • 80 g cukru
  • 80 ml wina białego
  • cynamon do posypania
  • masło do posmarowania foremki

Przygotowanie

Zblanszowane migdały przeciśnij przez maszynkę do bakalii i przesyp do makutry. Dodaj pozostałe składniki i utrzyj je na jednolitą masę. Foremkę wysmaruj masłem, przełóż do niej gotową masę i oprósz ją cynamonem. Ciasto zapiekaj w temperaturze 180°C ok. 40 minut, do zarumienienia.

kaligrafia kulinarna, Compendium Ferculorum, obermus, Stanisław Czerniecki, stary przepis na deser z migdałów, cukru i winakaligrafia kulinarna, kaligrafia jedzenie, kaligrafia obermus, kaligrafia staropolskastare przepisy - obermus, kuchnia staropolskakaligrafia kulinarna, kaligrafia małopolska, kaligrafia stare teksty

Literatura
Monumenta Poloniae Culinaria pod red. J. Dumanowskiego, Warszawa 2012 r., cyt. za: S. Czerniecki, Compendium Ferculorum albo zebranie potraw.

Polewka z soczowicze 1682 r.

Kategorie Kaligrafia, Miniatury, Przepisy, ZupyPosted on

„Soczowicę piękną wstaw w garncu przestrono, włóż pietruszki niemało i cebulę całkiem, pieprzu, kwiatu, oliwy. Dawaj z grzankami lubo białego chleba, lubo rżanego”.
Jest to przepis z najstarszej, polskiej książki kucharskiej, napisanej przez sekretarza królewskiego i kuchmistrza Stanisława Czernieckiego. Mistrz Czerniecki nie pierwszy jednak odkrył małe, pożywne ziarenka soczewicy.  S. Syreński w zielniku napisanym blisko 70 lat wcześniej radził: „do jedzenia miasto jarzyny bywa tym sposobem warzona jako pęcak, jedno dla przyjemniejszego pożywania przydają pospolicie do niej cąbru i poleju jako do pęcaku kopru ogrodnego swojskiego i łuku”.
W starożytności „ojciec medycyny”, Hipokrates, zalecał przeciwko cierpieniom wątroby wywar z soczewicy i psiego mięsa.
W moim przepisie nie ma żadnego mięsa, choć w niektórych źródłach zalecane jest dodawanie do zupy podsmażonego boczku (zob. M. Caprari). To pyszna i pożywna zupa, którą w ślad za M. Lemnis „należy gorąco polecić uwadze sportowców, młodzieży anemicznej, pracownikom fizycznym oraz intelektualistom, pod warunkiem, iż po zjedzeniu dania soczewicowego odbędą spacer”.

Składniki

  • 300 g soczewicy zielonej
  • 2  korzenie pietruszki (średniej wielkości)
  • 1 cebula (średniej wielkości)
  • 100 g selera
  • 25 g masła
  • duża szczypta cząbru
  • duża szczypta gałki muszkatołowej
  • 2 łyżki domowej kostki rosołowej
  • pieprz
  • sok z 1/2 cytryny
  • pietruszka, koper

Przygotowanie

1. Wymytą soczewicę zalej wodą i odstaw na ok. 30 minut.
2. Zagotuj soczewicę, a jak zawrze odlej pierwszą wodę. Soczewicę ponownie zalej wodą  (gorącą) -ok. 2 litry i gotuj, aż będzie miękka.
3. Część soczewicy przetrzyj przez sito. Niektóre źródła (zob. M. Gruszecka) radzą przetrzeć przez sito całą soczewicę, a warzywa przecedzić. Ja tego nie robię.
4. Pokrojoną w drobną kostkę cebulę zeszklij na maśle, dodaj startą na grubej tarce pietruszkę oraz seler i smaż przez ok. 2-3 minuty.
5. Do soczewicy dodaj podsmażoną na maśle cebulę razem z warzywami. Gotuj jeszcze kilka minut.
6. Dodaj soku z cytryny, posiekanej pietruszki, kopru, cząbru i gałki muszkatołowej.
7. Zupę podawaj z chrupiącymi grzankami.

kaligrafia soczewica, najstarszy przepis na zupę z soczewicy, kuchnia staropolska zupa z soczewicy, Compendium Ferculorum przepisykaligrafia gotowanie, staropolskie przepisy, kuchnia staropolska zupa z soczewicy, stare przepisy soczewica, stare przepisy na zupy, compendium ferculorum

Słowniczek
kwiat – kwiat muszkatołowy; przyprawa szeroko stosowana w kuchni staropolskiej do dań z kapłona, potrawek, drobiu, cielęciny, ryb, baraniny i polewek
łuk – do XVII w. nazwa pora

polewka z soczowicze, compendium ferculorum, starodawne przepisy na zupy, kuchnia staropolska przepisy, kaligrafia przepisy

Literatura
„Staropolskie przepisy kulinarne. Receptury rozproszone z XVI-XVIII w.”, red. J. Dumanowski, Warszawa 2016 r.
Monumenta Poloniae Culinaria, pod red. J. Dumanowskiego, Warszawa 2012, cyt. za S. Czerniecki, Compendium Ferculorum albo zebranie potraw, 1682 r.
M. Gruszecka, Kucharz krakowski dla oszczędnych gospodyń , Kraków, 1895 r.
M. Disslowa, Jak gotować, Praktyczny podręcznik kucharstwa, Poznań, 1930 r.
M. Caprari, Zupy, Warszawa 2012 r.
M. Lemnis, H. Vitry, Przewodnik sztuki kulinarnej, Warszawa 1976 r.

Zupa grzybowa z zapiekanymi ziemniaczkami

Kategorie Kaligrafia, Miniatury, Przepisy, ZupyPosted on

„Panienki za wysmukłym gonią borowikiem,
Którego pieśń nazywa grzybów pułkownikiem.
Wszyscy dybią na rydza; ten wzrostem skromniejszy
I mniej sławny w piosenkach, za to najsmaczniejszy,
Czy świeży, czy solony, czy jesiennej pory,
Czy zimą. Ale Wojski zbierał muchomory”.

Spomiędzy zroszonych traw w lesie przy kościele św. Sebastiana w Wieliczce, mojego dziadka witały zazwyczaj maślaki i kozaki. Dziadek nie zaraził mnie niestety pasją grzybobrania. Las był dla mnie bardziej świątynią dumania, a ja w nim czułam się jak Telimena, porównywana przez Asesora „do samicy, która miejsca na gniazdo szuka w okolicy”. Nauczył mnie za to cierpliwości przy wykonywaniu prostych czynności i tego, że wszystko przemija, ale pomimo to, przez cały, dany nam czas, możemy zachowywać w sobie dziecięcą radość.

Mój idealny przepis na zupę z suszonych grzybów i pieczonych ziemniaków:

Składniki

  • 1 kg ziemniaków
  • sok z 1/2 cytryny
  • 1 płaska łyżka stołowa słodkiej papryki
  • 1 płaska łyżka stołowa cząbru
  • 1 łyżeczka kolendry
  • 1 łyżeczka majeranku
  • 1 łyżeczka czosnku granulowanego
  • 1/2 szklanki oleju rzepakowego lub oliwy z oliwek
  • ok. 50 g suszonych grzybów
  • 500 ml mleka
  • 1 duża cebula
  • 50 g masła
  • sól, pieprz

Przygotowanie pieczonych ziemniaczków

1. Piekarnik nagrzej do temperatury 230°C (funkcja: termoobieg).
2. Umyte ziemniaki obierz ze skórki, pokrój na kawałki i przełóż do miski.
3. Dodaj przyprawy: paprykę, kolendrę, cząber, majeranek, czosnek. Ziemniaki zalej olejem lub oliwą, dodaj sok z cytryny i wymieszaj dokładnie wszystkie składniki.
4. Ziemniaki przełóż na dużą formę do pieczenia, rozłóż równomiernie i podlej 1 szklanką wody.
5. Piecz 30 minut w temperaturze 230°C a następnie 20-30 minut w temperaturze 200°C. W razie konieczności podlej jeszcze wodą, by nie przywarły do formy.

Przygotowanie grzybów

1. Grzyby sparz kilka razy wrzątkiem, wyciśnij mocno, zalej mlekiem na 10 godzin.
2. Obraną i pokrojoną cebulę podsmaż na rozgrzanym maśle, aż się zarumieni. Dodaj pokrojone grzyby i smaż jeszcze kilka minut; dopraw solą i pieprzem.

Przygotowanie zupy – etap końcowy

1. Odłóż kilka grzybów i ziemniaków do dekoracji.
2. Pozostałe ziemniaczki i grzyby zalej ok. 2 litrami wody i gotuj ok. 30 minut. Dopraw solą i pieprzem wg uznania.
3. Zupę zmiksuj na gładki krem.

grzybobranie, grzybobranie kaligrafia, pan tadeusz kaligrafia, panienki za wysmukłym gonią borowikiem kaligrafia, przepis staropolski, kuchnia staropolska, zupa grzybowa starodawny przepisgrzybobranie kaligrafia, pan tadeusz kaligrafia, zupa grzybowa kaligrafia, kaligrafia staropolska, dawna kaligrafia, kaligrafia małopolskakaligrafia staropolska, kaligrafia małopolska, pan tadeusz kaligrafia, grzybobranie kaligrafia, zupa grzybowa kaligrafiastaropolski przepis na zupę grzybową, zupa z pieczonymi ziemniakami i grzybamipieczone ziemniaczki, zupa grzybowa z pieczonymi ziemniakami, najlepsze pieczone ziemniaki

Literatura:
Grzyby suszone jak świeże – receptura Lucyny Ćwierczakiewiczowej, 365 obiadów za 5 złotych, Warszawa 1871 r.
M. Disslowa, Jak gotować. Praktyczny podręcznik kucharstwa, Poznań, 1931 r.